نکاتی در مورد آموزش تحلیل رفتار کاربردی ویژه کودکان طیف اتیسم

ایوار لوواس یکی از محققانی است که عنوان کرد بعضی از کودکان اتیستیک درمان پذیر هستند. وقتی او مقاله علمی با عنوان درمان رفتاری، آموزش نرمال و عملکرد هوشی در کودکان اتیسم را در سال ۱۹۸۷ منتشر کرد به طور گسترده ای شناخته شد. او اظهار داشت بعضی از کودکان اتیستیک می توانند عملکردشان را در کلاس های رسمی ارتقا بخشند. او اولین گام برای شناخت مداخله مؤثر را ثابت کرد و رویکردهای بی فایده را که مکرراً امتحان شده بودند کاهش داد. وی مشکلات بزرگ را به اصول رفتاری کوچک تجزیه کرد و سال های زیادی را صرف تکمیل روش های اصلاح رفتاری اش کرد.

تحلیل رفتار کابردی چیست ؟

تحلیل رفتار کاربردی، اقتباس شده از دیدگاه ها و اصول برنامه های تغییر رفتار اسکینر می باشد.تئوری های رفتارگرایی در طی صدسال گذشته و کاربرد ABA به ویژه برای کودکان اتیستیک در طی سی سال اخیر بارها مورد پژوهش و تحقیق قرار گرفته و ضمن تأیید اثر بخشی آن به اجرای آن به ویژه برای کودکان دارای نارسایی های رفتاری سفارش جدی شده است.

آنالیز رفتار کاربردی(ABA) مدت مدیدی است که رایج ترین برنامه آموزشی و مداخله ای برای کودکان مبتلا به اوتیسم می باشد. ABA نقش بزرگی در بسیاری از برنامه های آموزشی ویژه کودکان مبتلا به اتیسم دارد. مفهوم این عبارت: ارتقای مهارت های ارتباطی، پرورش ارتباطات اجتماعی، تشویق به بازی و کمک به این کودکان در راستای مستقل تر شدن است.

نخستین نتایج مثبت از ABA از سال ۱۹۶۰ به دست آمده است سپس این طرح گسترش یافته و به شکل امروزی درآمده است.

مطالعات زیادی این طرح درمانی را تأیید می کند که از طرفی موجب کاهش رفتار نامطلوب و از طرفی موجب افزایش رفتار مطلوب می شود.

هدف از کاربرد ABA برای کودکان اتیستیک: 

• آموزش و ایجاد مهارت های جدید در زمینه زبان و ارتباط، رفتارهای اجتماعی، رفتارهای مراقبت از خود، مسائل تحصیلی و  نظایر آن.

• نگهداری و حفظ رفتار مطلوب در کودک
• افزایش رفتارهای مطلوب

• تعمیم رفتار مطلوب و رفتار یادگرفته شده به سایر شرایط و موقعیت های مشابه

• کاهش یا حذف رفتارهای نامطلوب مانند ایجاد قشقرق، آسیب به خود، رفتارهای وسواس جبری و نظیر آن

تحلیل رفتار کاربردی به کمک تجزیه رفتار کودک به گام ها و مراحل کوچک و ساده،رفتار را متناسب با فراخنای توجه کودک انتخاب می نماید.

در ابتدا آموزش از اجزاء و مراحل ساده تشکیل شده است. با افزایش دامنه توجه کودک،گام ها و مراحل رفتار بزرگتر شده و طولانی تر می شوند. بنابراین ABA به کمک توسعه توجه کودک توان یادگیری را افزایش می دهد. در آموزش به روش ABA به دلیل استفاده از تقویت کننده ها بعد از یادگیری هرگام توسط کودک، انگیزه کودک برای یادگیری و ورود به گام ها و مراحل بعد و کسب رفتار هاتی پیچیده تر افزایش می یابد. از آن جا که کودک باید بتواند در نهایت آن چه را آموخته است به موارد مشابه تعمیم دهد و این عمل برای کودک اوتیستیک دشوار است، روش ABA سعی نموده است تا با حداکثر امکان،شرایط و موقعیت های آموزشی را شبیه شرایط و موقعیت های طبیعی زندگی کودک فراهم نماید و یا رفتار را پس از فراگیری در طی زمان تعیین شده به سایر موقعیت های طبیعی زندگی کودک تعمیم دهد. کودک اوتیستیک مشکلات زیادی در یادگیری بدون واسطه یک رفتار آموزشی یا اجزا و گام های یک  مهارت دارد.

 طرح ABA به کمک ارائه سرنخ ها و نشانه ها در آموزش هر رفتار به کودک اوتیستیک کمک می کند تا با اطمینان و اعتماد بیشتر به خود و تجربه،شکست کمتر و نیز با بهره گیری از یادگیری مشاهده ای به فراگیری رفتار مؤثر بپردازد.

نقش درمانگر و والدین در ABA 

درمانگر در این برنامه نقش بسیار فعالی دارد. او تمام مراحل درمان و آموزش را برنامه ریزی، سازماندهی و اجرا می کند. نقش درمانگر در آن چه تاکنون به عنوان راهبردها و استراتژی های درمانی ذکر شد بسیار مهم می باشد و مهارت و رابطه او با کودک در بهبود و درمان نقش اساسی دارد. گاه اتفاق می افتد که کودک مراحل یک کار را در حضور درمانگر انجام می دهد اما در حضور والدین یا سایر افراد طوری رفتار می کند که گویی اصلاً آن عمل را بلد نیست. راهبرد پیشگیری این چنین مشکلاتی حضور فعال و مشارکت والدین در آموزش است. در این رویکرد درمانی، والدین نقش اساسی و کلیدی مانند درمانگران و مربیان دارند. آنان باید در زمان آموزش در جلسه درمانی حضور داشته باشند و مانند یک دانش آموز از مربی کودک شان کلیه فعالیت های درمانی را یاد بگیرند و آن ها را در منزل با کودک به کار گیرند. اگرچه آنالیز رفتار کاربردی(ABA) ممکن است یک روش گران قیمت بوده و از عهده بسیاری از خانواده ها خارج باشد اما روشی است که نتایج قابل قبول بسیاری برای کودکان اوتیستیک داشته است. بنابراین تحلیل رفتار کاربردی جای خود را در بیان نظریات جدید درمانی به عنوان رویکردی کارآمد برای کودکان اتیستیک باز کرده و هرچه می گذرد تحقیقات و پژوهش های بیشتری کارایی آن را تأیید می کنند. بخش پژوهش مرکز اتیسم اصفهان به بررسی اثر بخشی این روش در کودکان طیف اتیسم پرداخت و نتایج پژوهش نشان داد که آموزش تحلیل رفتار کاربردی در بهبود کودکان طیف اتیسم موثر می باشد و نوید یک زندگی بهتر را برای این افراد به ارمغان می آورد.

منبع: http://iranautism.ir