طرحواره درمانی نوع جدیدی از رواندرمانی است که عناصری از نظریه های شناختی- رفتاری، و روانکاوی و… را در بر دارد و برای درمان بسیاری از اختلالات از جمله اختلالات مزمن و اختلالات شخصیت مناسب است.

بسیاری از افراد تحت تاثیر الگوهای مخربی هستند که ما آن را طرحواره های ناسازگار می نامیم.

طرحوارهای ناسازگار الگوهای مخربی هستند که وقتی  نیازهای ابتدایی ما به طور کامل در در دوران کودکی و نوجوانی برآورده نشده اند شکل گرفته اند. طرحواره ها در حقیقت به گونه ای زندگی ما را تحت تاثیر قرار می دهند که ما از روش های مقابله ای ناکارآمدی برای مقابله با خطرات و موقعیت های زندگی استرس زا استفاده می کنیم.

5 نیاز اساسی دوران کودکی

یکی از مهم ترین عوامل شکل گیری طرحواره ها عدم برآورده شدن نیازهای دوران کودکی است. این نیازها شامل نیاز به امنیت و دلبستگی امن با دیگران به ویژه افراد مهم زندگی مثل والدین یا مراقبین است. احساس استقلال و خودمختار بودن نیاز دیگری است که باید در دروان کودکی مورد توجه قرار گیرد. آزادی برای بیان نیازها و احساسات یکی دیگر از بنیادی ترین نیاز ها محسوب می شود. کودک باید بتواند بدون ترس از احساسات خود سخن بگوید. در حقیقت باید یاد بگیرد که هیجانات خود را شناسایی کرده و آنها را ابراز کند. تفریح  وبازی و خودانگیختگی نیاز دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. آخرین و مهم ترین نیاز داشتن محدودیت های واقع بینانه و مرزهای مشخص متناسب با سن در دروران رشد است. در صورتی که این نیازها برآروده شوند احتمال شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه کاهش پیدا می کند.

تجارب اولیه زندگی مهم ترین منبع در شکل گیری طرحواره ها هستند. 18 نوع طرحواره ناسازگار اولیه بر اساس رویکرد طرحواره درمانی وجود دارند که محرومیت هیجانی، رها شدگی و طرد، استحقاق و بزرگ منشی بخشی از 18 طرحواره های ناسازگار اند.

سبک های مقابله ای

افراد برای انطباق با طرحواره ها، پاسخ ها و سبک های مقابله ای ناسازگارانه ای به وجود می آورند تا مجبور نشوند هیجان های شدید و ناخوشایندی را تجربه کنند. سبک مقابله ای ناسازگار شامل تسلیم طرحواره، اجتناب طرحواره و جبران افراطی است. وقتی فردی تسلیم طرحواره اش است به هیچ وجه سعی نمی کند که با آن مقابله کند. اجتناب از طرحواره برای کناره گیری و فعال نشدن طرحواره است. جبران افراطی جنگیدن با طرحواره به طوری است که گویا افراد طرحواره متضادی دارند. مثلا در کودکی فردی مطیع و گوش به فرمان بوده اند در بزرگسالی در مقابل همه می ایستند. این مکانیسم ها به فرد آسیب جدی می زنند. و در زندگی فرد اختلال ایجاد می کنند.

هدف طرحواره درمانی چیست؟

در طرحواره درمانی شما با درمانگری کار می کنید که طرحواره های شما را شناسایی می کند. در طرحواره درمانی سعی می شود فرد از طرحواره و الگوهایی که به کار می برد آگاه شود. در حقیقت  بتواند مشکلات فعلی خود را به طرحواره ربط دهد. درمانگر سعی می کند طرحواره های فرد با استفاده از تکنیک های رفتاری، بین فردی و… بهبود بخشد و سبک های سالم تری را جایگزین سبک های مقابله ای ناسازگار کند. به طور خلاصه طرحواره درمانی مراحل زیر را در پی دارد.

• شناسایی و شروع طرحواره سازگارانه
• شناسایی و اصلاح سبک مقابله ای ناسازگارانه
• تغییر الگوهای احساسی و رفتاری ناشی از طرحواره های ناسازگارانه
• یادگیری اینکه چگونه نیازهای اساسی هیجانی خود را با روش های سازگارانه برطرف کنیم.

نویسنده: آرزو لشکری روانشناس بالینی